In de beginjaren van automobielen en velocipèdes, bestonden er praktisch geen geschreven verkeersregels. Dat komt omdat de openbare ruimte tot die tijd het domein van de voetganger was. Het openbare leven speelde zich grotendeels op straat af. Af en toe kwam er een paard met koets of kar voorbij. Veel ongelukken gaf dat niet want je kon zo’n rijtuig al van ver zien en horen komen. Tot die tijd hadden mensen de indruk dat wanneer ze een koets zouden tegenkomen, ze altijd genoeg tijd hadden om opzij te gaan. Er was bijgevolg geen nood aan regels.
Met de uitvinding van de automobiel en de fiets zou alles veranderen. De eerste auto’s en fietsen werden op zeer kleine schaal gemaakt. Er was nog geen standaardisatie of reglementering waardoor alle voertuigen er anders uitzagen, verschillende snelheden haalden en niet aan wettelijke voorwaarden voldeden (wegens het ontbreken van die voorwaarden). De voertuigen hadden geen tromp of toeter, geen lichten, slechte remmen, loshangende onderdelen enz. Helemaal in de geest van de tijd, wedijverden autofabrikanten met elkaar om de snelste auto te produceren. Zo sneuvelde rond de eeuwwisseling het ene na het andere snelheidsrecord.
Zoals je hier al kon lezen, waren de eerste automobiel- en fietsbezitters niet van de armsten. Zij woonden voornamelijk in de stad maar in hun vrije tijd vertoefden ze graag in hun buitenverblijf op het Vlaamse platteland. Met hun ijzeren ros haalden ze hoge snelheden op de plattelandswegen. En dat liep als eens fout af. De mensen waren de snelheden die de voertuigen haalden helemaal niet gewoon. Ze reageerden te traag en hadden in veel gevallen nog nooit een auto gezien. Er kwam dan ook veel protest tegen deze doodrijders. Het lokale bestuur kwam daarom als eerste in contact met deze kwestie en vaardigde als eerste verkeersregels uit.
Er moesten wegwijzers komen, sommige delen van de weg werden voorbehouden voor wielrijders, auto’s moesten zich houden aan een bepaalde snelheid, de bebouwde kom werd vastgelegd en de nieuwe voertuigen moesten zich zichtbaar en hoorbaar kunnen maken. Met gissen en missen werden zo in elk dorp afzonderlijk verkeersregels in het leven geroepen. De openbare ruimte was sindsdien niet meer het domein van de voetganger maar ook dat van auto, fiets en later tram of bus. Ook de mentaliteit wijzigde naar “op elk moment moeten kunnen uitwijken voor een gevaarte”. Tot vandaag zijn we nog steeds niet helemaal gewend aan de snelheden en het samenleven van verschillende vervoersmiddelen op dezelfde wegen.
Het was voor de wethouders ook geen sinecure om de controle op het naleven van de eerste regels goed te kunnen uitvoeren. De veldwachters hadden in de beginjaren namelijk zelf geen auto of fiets. Wegens het ontbreken van de nodige technologie was het vaststellen van een snelheidsovertreding ook niet gemakkelijk. In het gemeentelijk register van veroordelingen kan je de eerste verkeersovertredingen ontdekken. Tracé Travak onderzocht dit register in Munte in de jaren 1930. Het is geen verrassing dat de meeste overtredingen te maken hadden met het rijden zonder lichten of nummerplaat. In 90% van de gevallen begingen mannen de overtreding. De top drie van de beroepen waren: werkman, autogeleider en handelaar. De meesten waren tussen de 20 en de 35 jaar oud. Jongeren en ouderen komen er (bijna) niet in voor.
Twintig jaar later, in de jaren 1950, zijn het aantal overtredingen meer dan verdrievoudigd in aantal. Dat komt omdat meer voertuigen in het verkeer kwamen en omdat er ook veel meer verkeersregels waren die konden overtreden worden. De meesten werden beboet voor een inbreuk op de wegcode. Opnieuw zijn de mannen in de overgrote meerderheid (92%). De landbouwers nemen nu de eerste plaats in, gevolgd door de handelaars en de werkmannen. De twintigers zijn in de jaren 1950 in de meerderheid en de 50-plussers komen op de tweede plaats. Je kan stellen dat de dertigers uit de jaren 30 die het toen al niet te nauw namen met de regels het tegen de jaren 1950 nog steeds niet waren afgeleerd.
Een van de eerste veroordelingen voor overtredingen in het verkeer in Munte: rijden zonder nummerplaat en/of licht. Collectie gemeente Merelbeke.
Tracé Travak 